Het audiobeschrijven van een historische film
Bij films die zich in het verleden afspelen is het altijd oppassen geblazen als audiovisueel vertaler. Op social media zie je regelmatig foto’s van ondertitelvertalingen die niet kunnen kloppen in de historische context. Een bekend voorbeeld is de film Master and Commander: The Far Side of the World. Daarin zegt de scheepsarts dat hij ‘pictures’ wil bekijken voor hij aan een riskante operatie begint. De onoplettende ondertitelaar had dat vertaald als foto’s, alleen speelt de film zich in 1805 af, nog voor de uitvinding van de fotografie.*
Ook op forums voor ondertitelaars komen vaak vragen voorbij over allerlei historische kwesties. Zo werd een tijdje geleden de volgende bijzonder terechte vraag gesteld. In een scène waarin twee ridders door een verlaten landschap reden, vroeg de ene ridder aan de andere of hij de omgeving kende. Als antwoord zou ‘als mijn broekzak’ goed passen, maar, zo vroeg deze collega zich af: hadden broeken al zakken in de middeleeuwen? Iemand anders bleek dat voor een andere film al eens helemaal te hebben uitgeplozen en het antwoord was: nee, broekzakken zijn pas (veel) later ontstaan. Daarop besloot de vraagsteller zijn vertaling aan te passen. In de ondertiteling antwoordt de ridder nu dat hij de streek ‘op z’n duimpje’ kent.
Niet alleen bij ondertiteling…
Iets vergelijkbaars speelt ook bij de audiodescriptie van historische films. Zo hebben we eens een film beschreven die zich in een niet al te ver verleden afspeelt. Op een bepaald moment werd er een gebouw afgebroken in die film en daarbij kwam er een machine in beeld die op een bulldozer leek. De vraag was nu niet of bulldozers toen al bestonden – dat is iets wat de regisseur als het goed is heeft laten uitzoeken – maar of ze toen ook al ‘bulldozer’ genoemd werden. Het zou immers raar zijn om in de audiobeschrijving ineens een woord te gebruiken dat helemaal nog niet bestond in die tijd.
Gelukkig bracht de Dikke Van Dale raad, want dat woordenboek vermeldt ook wanneer een woord in de Nederlandse taal terecht is gekomen. Het woord ‘bulldozer’ is na 1950 in onze taal opgenomen en de scène waar het om ging speelt zich af in 1958, dus konden we het woord zonder problemen gebruiken.
* Voor wie zich afvraagt wat dan wel een goede vertaling zou zijn voor die ‘pictures’ in Master and Commander, met tekeningen, plaatjes of afbeeldingen kom je al een heel eind. In diezelfde scène slaat de arts zelfs een boek open om anatomische tekeningen te bestuderen, dus eigenlijk had er toen al een belletje moeten gaan rinkelen bij de vertaler.
Wil je meer leren over het schrijven van audiodescripties voor film en tv? In onze eendaagse workshop kun je uittesten of het vak je ligt. Op donderdag 19 oktober 2023 kun je meedoen in onze Nederlandse vestiging in Maastricht.
Heb je meer interesse in ondertiteling? Op 18 september 2023 gaat onze e-cursus Ondertitelen weer van start.
