Op donderdag 29 februari 2024 organiseert de Nederlandse vestiging van Nevero een audiodescriptie-workshop Maastricht. Wil je weten hoe het schrijven van audiodescriptie bij films en tv-series in z’n werk gaat? In deze eendaagse workshop vertellen we je er alles over en kun je uittesten of het vak je ligt.

Audiogidsen of audioguides zijn vooral bekend uit de museumwereld, maar wist je dat we bij Nevero ook audiogidsen voor tv schrijven? In dit artikel leg ik je uit hoe welke informatie er in zo'n audiogids komt en hoe je goeie quotes selecteert.

Bij films die zich in het verleden afspelen is het altijd oppassen geblazen als audiovisueel vertaler. Op social media zie je regelmatig foto’s van ondertitelvertalingen die niet kunnen kloppen in de historische context. Een bekend voorbeeld is de film Master and Commander: The Far Side of the World . Daarin zegt de scheepsarts dat hij ‘pictures’ wil bekijken voor hij aan een riskante operatie begint. De onoplettende ondertitelaar had dat vertaald als foto’s, alleen speelt de film zich in 1805 af, nog voor de uitvinding van de fotografie.* Ook op forums voor ondertitelaars komen vaak vragen voorbij over allerlei historische kwesties. Zo werd een tijdje geleden de volgende bijzonder terechte vraag gesteld. In een scène waarin twee ridders door een verlaten landschap reden, vroeg de ene ridder aan de andere of hij de omgeving kende. Als antwoord zou ‘als mijn broekzak’ goed passen, maar, zo vroeg deze collega zich af: hadden broeken al zakken in de middeleeuwen? Iemand anders bleek dat voor een andere film al eens helemaal te hebben uitgeplozen en het antwoord was: nee, broekzakken zijn pas (veel) later ontstaan. Daarop besloot de vraagsteller zijn vertaling aan te passen. In de ondertiteling antwoordt de ridder nu dat hij de streek ‘op z’n duimpje’ kent.

Heel af en toe gebeurt het dat een filmvoorstelling live-audiodescriptie krijgt in plaats van een vooraf opgenomen audiobeschrijving. In dit artikel bespreek ik het verschil tussen live- en vooraf opgenomen audiodescriptie (AD) . Ook leg ik uit wanneer welke vorm het interessantst is en bespreek ik twee filmvoorstellingen die live-audiodescriptie kregen – en waarom. Live- vs. vooraf opgenomen audiodescriptie: wat is het verschil? Om te beginnen: bij live-audiodescriptie is de audiobeschrijver aanwezig tijdens een evenement en geeft hij of zij rechtstreeks commentaar. Zo’n evenement kan een theatervoorstelling zijn, maar ook een muziekfestival, processie of een filmvoorstelling. De vertelstem die de blinden en slechtzienden horen tijdens het evenement is die van de beschrijver. Meestal krijg je bij een film vooraf opgenomen audiodescriptie te horen. Daarvoor stelt de audiobeschrijver eerst een nauwkeurig getimed script op. Vervolgens worden de beschrijvingen opgenomen in een geluidsstudio. Tot slot worden de opnames precies tussen de dialogen en achtergrondgeluiden van het oorspronkelijke programma gemonteerd. De stem die je hoort, is niet per se die van de beschrijver – meestal niet, zelfs. Waarom zou je een film live beschrijven? Er zijn gevallen waar een live-audiodescriptie bij een film de beste keuze is. Als het om één of slechts enkele voorstellingen gaat, komt live-audiodescriptie voordeliger uit dan een vooraf opgenomen audiobeschrijving. De audiobeschrijver komt immers zelf naar de voorstelling en leest zijn/haar eigen tekst. Studio-opnames, montage achteraf en plaatsing van de audiotrack in een app zijn niet nodig. Zodra het om méér voorstellingen gaat en/of de film wordt uitgezonden op tv , wordt een vooraf opgenomen audiodescriptie algauw voordeliger. De prijs voor het script blijft min of meer hetzelfde, maar de extra kosten voor de studio, inlezer, montage enz. zijn dan snel terugverdiend. Om die reden raad ik klanten meestal aan om de audiodescriptie vooraf te laten inlezen. Het is wat duurder op het moment zelf, maar op termijn haal je die kosten er vaak wel uit. Enkele voorbeelden van live-audiodescriptie bij een filmvoorstelling De eerste keer dat wij een film live beschreven, was in mei 2015. De aanleiding was een bezoek aan de tentoonstelling ‘ Limburg 1914-1918 Kleine verhalen in een Groote Oorlog ’ in Domein Bokrijk, dat werd georganiseerd voor een groep blinde en slechtziende bezoekers. Het bezoek bestond uit twee delen. Eerst was er een vertoning van een tentoonstellingsfilm , die geprojecteerd werd in een imposante ‘black box’. De film duurde ongeveer 35 minuten en werd volledig live beschreven en ingeleid door audiobeschrijfster Susanne Verberk van Nevero . Daarna volgde er een wandeling langs 44 betonnen helmen. Het ontwerp van de helmen was gebaseerd op de Duitse Stahlhelmen uit de oorlog. Elke helm vertegenwoordigde één Limburgse gemeente. Ook de rondleiding langs de helmen kreeg live audiodescriptie. Het ging dus om een eenmalig evenement, waarbij een korte filmvoorstelling werd gecombineerd met een wandeling. Live-audiodescriptie was dus de beste keuze.

In 2018 en 2019 was ik (Susanne) verschillende keren de vertelstem voor 200 blinde en slechtziende musicalliefhebbers en begeleiders tijdens de spektakelmusical 40-45. Elke keer was onze tribune volledig uitverkocht.

Bij Nevero bieden we onze klanten al sinds 2009 live-audiobeschrijving aan. Een van de eerste evenementen in de openlucht die we beschreven is de Gouden Boomstoet in Brugge, ook wel de Praalstoet van de Gouden Boom genoemd.

Bij audiobeschrijving voor rondleidingen denk je waarschijnlijk aan audiogidsen met aanvullende beschrijvingen voor blinde en slechtziende bezoekers. Maar audiodescriptie kan ook worden toegepast bij live rondleidingen.

Sinds 2013 zorgen we met Nevero voor de live-audiodescriptie op Buitenbeenpop in Leopoldsburg. Aangezien het festival de hele dag duurt en er voortdurend van alles te beleven is, doen we deze audiobeschrijving met twee personen. Al sinds het begin bestaat het team uit Nevero-oprichter Susanne Verberk en Priscilla Poldervaart.

Op 12 september 2021, tijdens Open Monumentendag, werd de inclusieve audiogids voor de Hofkamer in Antwerpen officieel gelanceerd. Er is een versie met audiodescriptie voor wie blind of slechtziend is én een versie met video’s in Vlaamse Gebarentaal voor wie doof of slechthorend is. De teksten zijn van onze hand, net zoals de audiodescriptie bij de PictureLive-voelplaten.